Edvard Munch og Platon – felles livsfilosofi?
DOI:
https://doi.org/10.7577/ar.4628Sammendrag
I artikkelen presenterer eg eit idehistorisk perspektiv på Edvard Munchs kunst, med utgangspunkt i hypotesen at Munch var inspirert av filosofien til Platon. Kjelder eg nyttar for å gje hypotesen koherens, er dagboka til Ravensberg, Munchs eiga boksamling, tekstane hans, måleri og illustrasjonar, samt brev mellom Munch og andre i samtida hans. Andre Munch-forskarar har tidlegare nemnt Platon i samanheng med arbeidet til Munch, men inspirasjon frå Platon er meir eller mindre ukjend. Føremålet er å løfte fram og gje ei djupare innsikt i ein del av det filosofiske idégrunnlaget til Munch. Dette gjeld både synet hans på kosmos og mennesket, og dermed òg synet på kunsten og kunstnaren. I den ekspresjonistiske kunsten uttrykker Munch ein djupare røyndom bak den ytre, fysiske røyndomen. Den djupare røyndomen grip han med sjela eller det indre auget.
Forsidebilde © Nasjonalmuseet/ Børre Høstland. Edvard Munch (1919) Høstpløying
Referanser
Ahlberg, Alf (1918). Platons ställning till diktkonsten. I: Edda: Nordisk tidsskrift for litteraturforskning Vol. 1-2 nr. 9 Universitetsforlaget.
Benesch, Otto (1963) «Edvard Munchs tro». I: (red. Ukjent) Årbok III Edvard Munch 100 år. Oslo Kommune Kunstsamlinger. Henta frå: https://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2014013006008
Dahl, Ottar (1994) Grunntrekk i historieforskningens metodelære. Universitetsforlaget 2. utg. 5.opplag.
Eggum, Arne (1987) Munch og fotografi. Gyldendal.
Eggum, Arne (1990). Edvard Munch: Livfrisen fra maleri til grafikk. J.M. Stenersen Forlag.
Flaatten, Hans Martin F. (2016) Edvard Munch: Høysommer i Hvitsten. Vestby kommune.
Fett, Harry (1920). Slegten – bidrag til en Christian Krogh -biografi. I: Kunst og Kultur. Vol. 8 Johan Griegs Forlag.
Goethe, Johann Wolfgang (1911) Faust: eit syrgjespel. Kristiania: Norli.
Grisebach, Eberhard (1909). «Brev til Edvard Munch. Datert 08.09.1909» MM K 2413, Munchmuseet. Henta frå: https://www.emunch.no/HYBRIDNo-MM_K2413.xhtml#ENo-MM_K2413-02
Grisebach, Eberhard (1912?) «Brev til Edvard Munch. Datert 08.12.[????]». MM K 2426, Munchmuseet. Henta frå: https://www.emunch.no/HYBRIDNo-MM_K2426.xhtml
Grisebach, Dr. phil. Eberhard (1913) Kulturphilosophische Arbeit der Gegenwart – Eine synthetische Darstellung ihrer besonderen Denkweisen. Druck von Thomas & Hubert. Abhandlung zur Erlangung der venia legend verfasst und der philosophischen Fakultät der Universität Jena.
Grisebach, Eberhard (1914?) «Brev til Munch Datert 08.04.[????]». MM K 2433. Munchmuseet. (Året er truleg 1914, basert på innhaldet og Eberhard Grisebach Brev til Munch MM K 2434, Munchmuseet. Datert 27.05.1914.) Henta frå: https://www.emunch.no/HYBRIDNo-MM_K2433.xhtml
Grisebach, Lothar (red.) (2010) Ich bin den friedlichen Bürgern zu modern: Aus Eberhard Grisebachs Briefwechsel mit seinen Malerfreunden. Kirchner Museum Davos: Scheidegger & Spiess
Høifødt, Frank (2010). Kunsten, kvinnen og en ladd revolver: Edvard Munch anno 1900. Forlaget Press.
Linnestad, Bjørn og Flaatten, Hans Martin (2013) Ukens Munch-minner ep. 9. Henta frå: https://www.youtube.com/watch?v=R1AHZn0u7ok&t=41s
Munch, Edvard (1893) Skrik. Pastell på papp. Henta frå: https://foto.munchmuseet.no/fotoweb/archives/5013-Malerier/Arkiv/MM.M.00122b_20181121.tif.info#c=%2Ffotoweb%2Farchives%2F5013-Malerier%2F%3Fq%3Dskrik
Munch, Edvard (1893) Melankoli. Olje på lerret. Henta frå: https://foto.munchmuseet.no/fotoweb/archives/5013-Malerier/Arkiv/MM.M.00033_20200206.tif.info#c=%2Ffotoweb%2Farchives%2F5013-Malerier%2F%3Fq%3Dmelankoli
Munch, Edvard (1907-1908) «Sitat notatbok Warnemünde». I: Edvard Munch: mesterverker i Munch-museet Oslo. (red. Langaard, J & Revold, R.) Forlaget norsk kunstreproduksjon (Stenersen), utgitt 1963
Munch, Edvard (1908) «to vilde Heste» MM T 2784. Munchmuseet. Henta frå: https://www.emunch.no/HYBRIDNo-MM_T2784.xhtml#ENo-MM_T2784-40
Munch, Edvard (1909). Illustrasjon til «Mennesket og dets sirkler» [fargestift]. Munchmuseet. MM.T.02547-a25 Henta frå: https://munch.emuseum.com/no/objects/7834/illustrasjon-til-mennesket-og-dets-tre-kraftcentrer?ctx=5c621b40-80ae-4e1d-96b0-b1e2ee811894&idx=0
Munch, Edvard (1909). Geniene: Ibsen, Nietzsche and Sokrates. [Olje på ugrundert lerret] MM.M.00917. Munchmuseet. Henta frå: https://www.munchmuseet.no/objekt/MM.M.00917
Munch, Edvard (1909-1910) Skisse til «Geniene». [Fargestift Velinpapir, 180 × 256] MM.T.00146-11-recto. Munchmuseet. Henta frå: https://www.munchmuseet.no/objekt/MM.T.00146-11-recto
Munch, Edvard (1910 Sannsynligvis) Vandring mot lyset. MM.M.00253 Henta frå: https://www.munchmuseet.no/objekt/MM.M.00253
Munch, Edvard (1910) Menn som strekker seg mot solen. [Akvarell, Fargestift] MM.T.01740. Henta frå: https://www.munchmuseet.no/objekt/MM.T.01740
Munch, Edvard (1911-1916). Solen [olje på lerret, 455x780]. Universitetets Auladekorasjoner i farger.
Munch, Edvard (1911/1925-27). Forskerne [olje på lerret]. MM.M.01091. Munchmuseet. Henta frå: https://www.munchmuseet.no/objekt/MM.M.01091
Munch, Edvard (1913) "Mennesket og dets tre kraftcentrer" [fargestift] MM.T.02547-a29 I: Eggum, Arne (1990). Edvard Munch: Livfrisen fra maleri til grafikk. J.M. Stenersen Forlag. s. 20). Finst òg: https://www.munchmuseet.no/objekt/MM.T.02547-a29 og https://emunch.no/HYBRIDNo-MM_T2547.xhtml#ENo-MM_T2547-004-A25
Munch, Edvard (1914-1916). Stående naken mann med brutte lenker. [Skulpturutkast, Fargestift Velinpapir, 409 × 269 × 0,12 mm (h × b × t)] MM.T.00182-61-verso. Munchmuseet. Henta frå: https://www.munchmuseet.no/objekt/MM.T.00182-61-verso
Munch, Edvard (1916-1920) Hestespann for plogen. [Olje på lerret] MM.M.00430 Henta frå: https://www.munchmuseet.no/objekt/MM.M.00430
Munch, Edvard (1919) Høstpløying. [Olje på lerret, 110,5x145,5]. Nasjonalgalleriet. Henta frå: https://www.nasjonalmuseet.no/samlingen/objekt/NG.M.01863
Munch, Edvard (1923) Hestespann i snø. [Olje på lerret] MM.M.00368. henta frå: https://www.munchmuseet.no/objekt/MM.M.00368
Munch, Edvard (1927-1934?) «Skissebok» MM T 2748, Munchmuseet. Teksten er henta frå: https://www.emunch.no/HYBRIDNo-MM_T2748.xhtml#ENo-MM_T2748-050.
Munch, Edvard (1928-1930) «Notat». MM N 38, Munchmuseet. Henta frå: https://www.emunch.no/HYBRIDNo-MM_N0038.xhtml#ENo-MM_N0038-03
Munch, Edvard (1929) Pløyende Hester [Olje på treplate]. MM.M.00070. Munchmuseet. Henta frå: https://foto.munchmuseet.no/fotoweb/archives/5013-Malerier/Arkiv/MM.M.00070_20200102.tif.info#c=%2Ffotoweb%2Farchives%2F5013-Malerier%2F%3Fq%3Dpl%25C3%25B8yende%2520hester
Munch, Edvard (ca. 1930). Illustrasjon til håndskrevet tekst: "Min sjæl er som to vilde fugle" [Fargestift]. MM.T.02547-a33. Munchmuseet. Henta frå: http://emunch.drlinux.no/HYBRIDNo-MM_T2547.xhtml#ENo-MM_T2547-025-A33R
Munch, Edvard (1931-32) «Notatbok». MM T 2703 Munchmuseet. Henta frå: https://www.emunch.no/HYBRIDNo-MM_T2703.xhtml#ENo-MM_T2703-22r
Munch, Edvard (1933-35) «Notatbok» MM N 56, Munchmuseet. Henta frå: https://www.emunch.no/HYBRIDNo-MM_N0056.xhtml#ENo-MM_N0056-00-01v
Munch, Edvard (1933-1940). «Notat», MM N 55, Munchmuseet. Henta frå: https://www.emunch.no/HYBRIDNo-MM_N0055.xhtml#ENo-MM_N0055-00-01v
Munch, Edvard (1934) «Brev til Sigurd Høst». MM N 3252, Munchmuseet. Henta frå: https://www.emunch.no/HYBRIDNo-MM_N3252.xhtml#ENo-MM_N3252-03
Munch, Edvard (ikkje datert) «Brevutkast til Gustav Schiefler».MM N 2507, Munchmuseet. Henta frå: https://www.emunch.no/HYBRIDNo-MM_N2507.xhtml#ENo-MM_N2507-00-01v.
Munch, Edvard (1998 [1918]) Livs-frisen. Blomqvist Kunsthandel. Henta frå: https://www.nb.no/items/0246d82004f66b37538b0f3700d3a103?page=0&searchText=livs-frisen
Møller, Niels (1917) Græsk ånd i Danmark. I: Nordisk tidskrift för vetenskap, konst och industri. Wahlström & Widstrand.
Nielsen, Trine O.B. (2023) Even in the Hardest Stone the Flame of Life Blazes. in Edvard Munch – Trembling Earth. (red. Tone Hansen, Olivier Meslay & Ortrud Westheider) Clark Art Institute MUNCH Museum Barberini. (s. 30-39).
Nome, Paul (2000) Kunst som "krystallisasjon": en studie i Edvard Munchs notater om hans tro, livssyn og kunstforståelse, relatert til hans bilder. Menighetsfakultetet VH. Avhandling.
Panofsky, E. (1972). Studies in Iconology: Humanistic Themes in Art of the Renaissance. Icon Editions.
Platon (2001) Samlede verker. Vidarforlagets kulturbibliotek.
Platon (1925) Sämtliche Werke in zwei Bänden. Deutch von Friedrich Schleiermacher.[o.fl.] Wien.
Ravensberg, Ludvig [LR 197, 377, 536, 537, 541, 547, 554]. Munchmuseets arkiv. [upublisert]
Stang, Ragna (1978). Edvard Munch: mennesket og kunstneren. Forlaget av H. Aschehoug & co. (W. Nygaard).
Stenersen, Rolf E. (2012 [1945]). Edvard Munch – Nærbilde av et geni. Sem & Stenersen.
Svenæus, Gösta (1953). Idé och innehåll i Edvard Munchs konst. Gyldendal. Henta frå: http://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2016090948128
Thiis, Jens (1933). Edvard Munch og hans samtid. Gyldendal.
Toft-Eriksen, Lars (2020) Based on a true story : rereading Rolf Stenersen's Image of Edvard Munch and the myth of genius [doktorgradsavhandling]. [Oslo] University of Oslo, Faculty of Humanities, Department of Philosophy, Classics, History and Art and Ideas.
Tøjner, Poul Erik (2000) Munch med egne ord. Forlaget Press.
Nedlastinger
Publisert
Hvordan referere
Utgave
Seksjon
Lisens
Opphavsrett 2024 Knut Ove Æsøy
Dette verket er lisensiert under Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Forfattere som publiserer med dette tidsskriftet må være enige i følgende vilkår:
a) Forfattere beholder opphavsrett, men gir tidsskriftet rett til første publikasjon med arbeidet, samtidig som artikkelen er lisensiert under en Creative Commons Attribution-lisens som tillater andre å dele arbeidet med en anerkjennelse og referanse til forfatterskap og første publikasjon i dette tidsskriftet.
b) Forfattere må ikke inngå separate, ytterligere kontraktsmessige ordninger for eksklusiv distribusjon av artikkelens publiserte versjon av arbeidet (for eksempel legge det til et institusjonelt arkiv eller publisere det i en fagbok), uten referanse en anerkjennelse av hvor artikkelen først ble publisert. Dette gjelder for eksempel artikler som publiseres i Nordisk Barnehageforskning og som senere blir del av et doktorgradsarbeid. Da er det viktig å ha tydelige referanser til hvor og når artikkelen er publisert første gang.
c). Forfattere kan ikke legge inn sine arbeid på nettet eller publisere dem i en doktoravhandling (for eksempel i institusjonelle arkiv eller på en hjemmeside) før eller under innsendings- og fagfellevurderingsprosessen, da dette kan skape uorden i referansesystemet til artikkelen.